Günümüzde Tarih Öncesi Dönem hakkında bildiğimiz tüm literatürü yıkacak kadar büyük bir keşif Göbeklitepe. Din ile insanlık arasındaki ilişkiyi farklı boyutlara taşıyan, İlk insanlar hakkında bildiklerimizin daha bir arpa boyu kadar yol kat etmediğini gösteren bir hazine Göbeklitepe. Peki, burası neresi? Neden bu kadar önemli? Nasıl yapılmış? Daha da mühimi, neden yapılmış? 


   Öncelikle keşfinden ve ortaya çıkarılma öyküsünden bahsedelim, Göbelitepe, Şanlıurfa merkezinin 22 km kuzeydoğusunda bulunan insanlık tarihinin şu ana kadar keşfedilen en eski dini yapılar topluluğudur. Yani bir tapınak, ibadethane artık ne derseniz. Yapılan Karbon-14 testleriyle, yapının MÖ 11.600 yıllarına ait olduğu belgelenmiştir. İngiltere’nin Stonehenge’sinden 7.0000, Mısır’ın piramitlerinden 7.500 yıl daha eski. Göbeklitepe ilk olarak  1963 yılında Chicago Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesinin “Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları Projesi” 'nde keşfedilmiştir. Fakat kazı çalışmaları 1995 yılında Şanlıurfa Müzesi Başkanlığında ve Prof. Dr. Klaus Schmidt’in bilimsel danışmanlığında başlatılmıştır.  Şu ana kadar bölgede 20 kadar tapınak keşfedilmiş ve ana tapınak da dahil olmak üzere 6 tanesi gün yüzüne çıkartılmıştır.  


   Yapısal olarak, T biçimindeki 10-12 taş bloğun eşit aralıklarla, daire şeklinde ve araları duvarla örülerek oluşturulduğu, ayrıca bu bloklardan daha büyük 2 adet T biçimineki kayanın tam merkeze yerleştirildiği bilinmektedir.  


   Yapılar oldukça ilkel olan ve yerleşik hayata henüz geçmemiş ilk insanlar tarafından yapılmıştır. Çünkü tapınak yakınlarında herhangi bir köy veya konut kalıntısına rastlanılmamıştır. Ayrıca yapıldığı dönemdeki insanlar genel olarak avcılık ve toplayıcılıkla yaşamlarını idame ettirmişlerdir. Göbeklitepe’nin hala tam olarak hangi amaçla inşa edildiği bilinmemektedir fakat döneminde Ortadoğu’nun kuzeyinde yaşayan insanlar tarafından önemli bir merkez olduğu ve toplu ayinler için kullanıldığı bilinmektedir. Dikilitaşların çoğunda el, kol, aslan, sürüngen, domuz gibi kabartmalar vardır. Bu kabartmaların yapının yapılış amacıyla ilgili önemli mesajlar verdiği düşünülmektedir. Merkezdeki taşların her iki yanında da el ve kol bulunması, ayrıca T biçimindeki sütunların insan başını andırması sebebiyle, uzmanlar bu kayaların ilkel insan heykelleri olduğunu düşünmektedir. Bazı uzmanlar ise buna ilaveten Göbeklitepe’nin astronomik anlamlar taşıdığını ve insanların geçmişte yaşadıkları büyük olayları kayalara şifreli bir öykü biçiminde yansıttıklarını düşünmektedir.  







  •    Peki neden bu kadar önemli?
Göbeklitepe’nin keşfedilip sırlarının çözülmesine kadar olan süreçte, ilk insanların yerleşik hayata geçmesi ve dinlerin oluşmasına yönelik tarih camiasında genel geçer bir şema hakimdi. 

Avcı ve Toplayıcılıkla Geçinen İlk İnsanlar 


 > 
Tarım Yapmak Amacıyla
İnsanların  Yerleşik
 Hayata Geçmesi 


> 


Dinlerin Ortaya Çıkması 


> 

Tapınaklar İnşa Edilmesi 

 İşte bu şekilde, fakat Göbeklitepe’yi yani Dünya’nın en eski tapınağını yapan insanların avcı toplayıcı insanlar olduğu ortaya çıkınca bu sefer şema şu hale döndü. 


Avcı ve Toplayıcılıkla Geçinen İlk İnsanlar 




 > 





Dinlerin 
Ortaya
Çıkması




> 





Tapınaklar
İnşa
Edilmesi 




> 
Tarım Yapmak Amacıyla
İnsanların
Yerleşik
Hayata Geçmesi  



   Yani İlk insanların da dini inancı olduğunu, sadece mağaralara geyik çizmekle meşgul olmadıklarını mükemmel ustalık gerektirecek kadar başarılı kabartmalar yapabildiklerini, Gökyüzünü daha avcı-toplayıcıyken izlemeye başladıklarını ve yıldız takımlarını resmettiklerini öğretti bize Göbeklitepe. Şu an UNESCO Dünya Mirası’nda, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı da Göbeklitepe için Turizm hamlesi başlatmaya hazırlanıyor. Bakalım İnsanlığın ilk dini yapısı da gerekli önemi görecek mi? Yoksa bizim diğer değerlerimize uyguladığımız kötü muameleyi mi görecek, batı medyasının yücelttiği Piramitlerin, Stonehenge’nin, gerisinde mi kalacak? Bunu zamanla göreceğiz. Temennimiz doğal ve tarihi güzelliklerimize sahip çıkmak. 




Fotoğraf:
kenanyelken.com
arkeofili.com
muze.gov.tr